Z dziejów Oddziału Szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki

Pierwsze starania o powołanie w Szczecinie Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki czyniła Zofia Krzymuska–Fafius, która podjęła pracę w stolicy Pomorza Zachodniego w 1948 roku. W 1956 roku, kiedy środowisko historyków sztuki liczyło 10 osób, wystąpiono o powołanie oddziału do ZG SHS, bezowocnie. Jednak dzięki zaangażowaniu środowiska w trzy lata później, w 1959 roku, odbyła się w Szczecinie sesja wyjazdowa Oddziału Poznańskiego, na której profesorowie Michał Sczaniecki i Gwido Chmarzyński wygłosili referaty poświęcone sztuce pomorskiej, przy czym profesor Chmarzyński nakreślił przyszłe kierunki badań tej sztuki. Dalszy rozwój liczebny środowiska, związany m.in. z funkcjonowaniem Pracowni Dokumentacji Naukowo–Historycznej w strukturze PP PKZ, umożliwił 8 października 1969 roku założenie Szczecińskiej Sekcji Oddziału Poznańskiego SHS zrzeszającej 23 osoby pracujące w Szczecinie, Stargardzie, Kamieniu Pomorskim i Koszalinie. Środowisko, ożywione nowymi możliwościami badań i ich upowszechniania, już w 1970 roku zorganizowało w Szczecinie Ogólnopolską Sesję SHS (XX) Funkcja dzieła sztuki. Wkrótce, w 1973 roku wyszła publikacja Sztuka Pomorza Zachodniego pod red. Zygmunta Świechowskiego. Członkowie SHS prowadzili intensywną działalność badawczą, popularyzowali dziedzictwo przeszłości organizując odczyty dla młodzieży i miłośników sztuki i regionu, redagowali rubrykę Z przeszłości Pomorza w dzienniku „Głos Szczeciński”, prowadzili starania o ochronę zabytków.

Oddział Szczeciński SHS powołany został 1 lipca 1985 roku, jako dwunasty w Polsce, dzięki staraniom, m.in., Barbary Januszkiewicz, która została jego pierwszym prezesem. Liczył początkowo 34 osoby. Pierwszym ważnym przedsięwzięciem było zorganizowanie sesji naukowej Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego towarzyszącej pierwszej odsłonie wystawy Sztuka na dworze książąt Pomorza Zachodniego w XVI-XVII wieku w Zamku Królewskim w Warszawie w 1986 roku. Już w 1987 roku odbyła się w Szczecinie kolejna (XXXVII) ogólnopolska sesja SHS Sztuka a technika. Pierwsze zorganizowane na Pomorzu seminarium Oddziału Szczecińskiego, Sztuka Pomorza Zachodniego w świetle najnowszych badań, miało miejsce w 1988 roku, w Kamieniu Pomorskim. Poświęcono je pamięci profesora Gwidona Chmarzyńskiego, prekursora badań nad sztuką pomorską, osobie zasłużonej dla szczecińskiego środowiska historyków sztuki. W kolejnych dziesięcioleciach odbyło się kilka dalszych oddziałowych seminariów naukowych, materiały z których zostały wydane drukiem. W 2009 roku zorganizowana została w Szczecinie sesja naukowa Grupy roboczej polskich i niemieckich historyków sztuki i konserwatorów pt. Stadtflucht/ Ucieczka z miasta. (Konferencja ta zaowocowała publikacją wydaną przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk: Stadtflucht/ Ucieczka z miasta, red. Małgorzata Omilanowska, Beate Störtkuhl, przy współpracy Birte Pusback, Warszawa: IS PAN 2011, w serii Das gemeinsame Kulturerbe/ Wspólne dziedzictwo, t. 7).

Obecnie Oddział liczy 49 członków. W okresie istnienia Oddziału honorowe członkostwo nadano czterem członkom szczególnie zasłużonym na polu dokumentowania, badania i upowszechniania wiedzy o pomorskiej sztuce: Zofii Krzymuskiej–Fafius, Marii Glińskiej, Krystynie Kroman i prof. Lucynie Turek-Kwiatkowskiej, a nie należący do stowarzyszenia Grzegorz Solecki został odznaczony medalem Zasłużony dla Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Prezesi:

Barbara Januszkiewicz 1985–1988
Mariusz Mitelski 1988–1991
Janina Kochanowska 1991
Maria Glińska 1991–2006
Lech Karwowski od 2006

Seminaria i sesje:

• Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego, Warszawa Zamek Królewski 21–22.11.1986 (z okazji wystawy Sztuka na dworze książąt Pomorza Zachodniego w XVI i XVII wieku);
• Sztuka Pomorza Zachodniego w świetle najnowszych badań, Kamień Pomorski 20–21.05.1988 (Dedykowane Gwidonowi Chmarzyńskiemu);
• Sztuka średniowiecza na Pomorzu, październik 1989, (Dedykowane Zofii Krzymuskiej–Fafius na 40-lecie pracy);
• Kultura i sztuka Szczecina na przestrzeni wieków, 23-24.1993, (z okazji jubileuszu 750 rocznicy lokacji Szczecina);
• 50 lat polskich badań nad sztuką Szczecina i Pomorza Zachodniego, Szczecin 29-30.09.1995;
• Kultura i sztuka Szczecina w latach 1800-1945, Szczecin 16-17.10.1998;
• Terra transoderana. Sztuka Pomorza Nadodrzańskiego w dawnej Nowej Marchii w średniowieczu, Szczecin 7–8 06.2002;
• Sztuka XX wieku w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim. Przemiany i kontynuacje, Szczecin 18-19.11.2005.